Lateralizacja jest to zróżnicowanie czynności prawej i lewej półkuli mózgu. Przez pojęcie lateralizacji rozumie się przewagę jednej ze stron mózgu.
Wiodąca rola narządu czyli inaczej „dominująca” polega na częstszym jego wyborze, używaniu i wykonywaniu trudniejszych zadań.
Dominujący narząd wykonuje czynności lepiej, szybciej, z większą precyzją i siłą. Sposób, w jaki ludzie posługują się swoimi kończynami, stanowi dobrą ilustrację tej właściwości.
Pomimo posiadania dominującej strony, niezmiernie ważną rolę do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu jest integracja bilateralna, czyli współpraca i koordynacja obu stron ciała podczas wielu sekwencji ruchów oraz gdy określony ruch jest wykonywany przez jedną stronę ciała niezależnie od ruchów drugiej strony.
Mówiąc o obu stronach mamy na myśli:
lateralizację – lewa - prawa
czucie własnego ciała – góra – dół
ja w przestrzeni – przód – tył
Jakie są symptomy zaburzeń integracji bilateralnej?
Do przykładowych trudności towarzyszących zaburzeniom integracji bilateralnej będą należeć:
- trudności z odróżnianiem lewej i prawej strony,
- obniżona koordynacja obustronna (czyli trudności z wykonywaniem czynności tj. rysowanie oburącz, cięcie nożyczkami, łapanie piłki),
- niewykształcona lateralizacja (np. oburęczność, obunożność itp.),
- zaburzenia posturalno-okoruchowe (problem z wykonywaniem ruchów oczu, np. płynnym wodzeniem), unikanie przekraczania linii środkowej ciała (np. krążenia tułowia, przekładanie przedmiotów do ręki wiodącej),
- niskie umiejętności wykonywania ruchów sekwencyjnych (np. łapanie piłki po koźle, kopnięcie piłki w ruchu),
- wolne tempo pracy.
Jak można pomóc osobom z zaburzeniami integracji bilateralnej?
Trening integracji bilateralnej to powtarzanie sekwencji ruchów i zastąpią go codzienne ćwiczenia w samoobsłudze:
- zapinanie guzików,
- jedzenie nożem i widelcem,
- zakładanie i wiązanie butów.
Samodzielność dziecka od najmłodszych lat, wspomaga jego rozwój.
Staramy się zorganizować dla swojego dziecka ruch naprzemienny – czyli spacery, bieganie, jazda na rowerze, pływanie, wspinanie.
W rozwoju dziecka dbamy o jego samodzielność i obowiązki domowe, ponieważ to one ćwiczą integrację bilateralną. Zwykłe prace takie jak: jedzenie sztućcami, ubieranie się, zapinanie guzików, zawiązywanie butów związane z przekraczaniem linii środka trenują IB.
Shelia Dobie opracowała serie ćwiczeń bilateralnej integracji, które skupiają się na zamknięciu luki w fazach rozwoju pacjenta. Główną zasadą ćwiczeń, według programu integracji bilateralnej, jest współpraca i koordynacja w czasie obu stron ciała podczas wykonywania sekwencji ruchów, a także rozdzielenia określonych aktów ruchowych jednej strony ciała od aktów drugiej strony ciała. Ćwiczenia te mają za zadanie stymulować mózg do bardziej efektywnego oraz szybszego przetwarzania bodźców, dzięki czemu dają podstawy do rozwijania wyższych funkcji poznawczych.
Dzięki ćwiczeniom integracji bilateralnej osoba może poprawić świadomości ciała oraz schemat ciała w przestrzeni. Ćwiczenia powodują poprawę równowagi, statycznej i dynamicznej, oraz lepszą kontrole postawy. Wspierają również wydajniejszą współpracę między półkulami, co prowadzi do poprawy współpracy ciała w obrębie góra/dół, lewo/prawo, przód/tył oraz poczucia kierunku. Dodatkowo ćwiczenia integracji bilateralnej wspierają poprawę pamięci sekwencyjnej i planowanie oraz automatyzację ruchu, umożliwiają wielozadaniowość i poprawę funkcji fizycznych, umiejętności poznawczych, percepcji, uwagi i pamięci.
Test lateralizacji
Z naszych badań wynika, że wszystkie dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi (dysleksja, ADHD, spektrum autyzmu) mają zaburzenia integracji bilateralnej.
Ruch naprzemienny jest niezmiernie ważny dla prawidłowego rozwoju mózgu, dlatego pierwszym krokiem w programie Dobry Start od Poczęcia jest sprawdzenie formuły lateralizacji u swojego dziecka. Nie jest to trudne zadanie. Każdy rodzic na pewno sobie z tym poradzi.
Instrukcja
Zaznacz w okienkach dominującą:
- rękę – obserwuj, którą rękę twoje dziecko wyciąga po zabawkę, kubek itp. – zaznacz w karcie obserwacji.
Jeśli dziecko wybiera raz jedną, raz drugą rękę – zaznacz oburęczność.
- nogę – obserwuj, którą nogę podnosi, gdy wchodzi po schodach, którą kpie piłkę itp. – zaznacz w karcie obserwacji.
Jeśli dziecko wybiera raz jedną raz drugą nogę – zaznacz obunożność.
- oko – weź kalejdoskop, albo zrób rurkę z papieru i poproś dziecko, aby spojrzało jednym okiem. Dziecko naturalnie przyłoży kalejdoskop do dominującego oka – zaznacz na karcie lateralizacji.
Jeśli dziecko przyłożyło kalejdoskop do tzw. „trzeciego oka” (punkt pomiędzy oczami) – zaznacz obuoczność.
- ucho – obserwuj do którego ucha dziecko przyłoży słuchawkę?, które ucho nastawi, gdy chcesz mu coś powiedzieć „na ucho”.
- półkula – obserwuj swoje dziecko, w którą stronę zazwyczaj się okręca? Jeśli przez prawe ramie – jest prawopółkulowcem, jeśli przez lewe – lewopółkulowcem.
Po sprawdzeniu formuły lateralizacji, sprawdź jak Twoje dziecko organizuje się w przestrzeni.
- poczucie własnego ciała – góra – dół – stań przed dzieckiem, klaśnij dwa razy, potem tupnij raz jedną nogą, raz drugą nogą i znowu klaśnij. Wykonaj całą sekwencję ruchów i poproś o powtórzenie
Jeśli Twoje dziecko nie powtórzyło tego zadania, może mieć zaburzenia w poczuciu własnego ciała i siebie w przestrzeni. Warto wtedy zrobić testy bilateralne i rozpoczęć trening.