Integracja sensoryczna jest to proces zachodzący w naszym mózgu, który polega na organizowaniu informacji, które płyną z naszego ciała i otoczenia, w celu wykorzystania ich w codziennym funkcjonowaniu.
Przetwarzanie tych bodźców trwa nieprzerwanie już od życia płodowego aż do śmierci. Jest to proces dynamiczny i cykliczny. Informacje te docierają do nas za pomocą zmysłów.
Mamy siedem zmysłów:
- dotyk,
- wzrok,
- słuch,
- układ przedsionkowy (ucho wewnętrzne czyli błędnik, zmysł równowagi),
- propriocepcja (zmysł czucia głębokiego),
- smak
- węch
Jednymi z ważniejszych w rozwoju dziecka, bazowymi zmysłami, są dotyk, układ przedsionkowy i proprioceptywny. Prawidłowo stymulowane we wczesnym dzieciństwie, wpływają na rozwój dziecka w okresie przedszkolnym i szkolnym
Według dr J. Ayres, która stworzyła teorię integracji sensorycznej, zanim dziecko osiągnie gotowość szkolną, musi mieć prawidłowo rozwinięte cztery poziomy integracji sensorycznej:
- I. Poziom pierwotnych zmysłów – nienarodzone dziecko, noworodek, niemowlę
- II. Poziom umiejętności sensoryczno-motorycznych – dziecko żłobkowe
- III. Poziom umiejętności percepcyjno – motorycznych – dziecko w wieku przedszkolnym
- IV. Poziom gotowości szkolnej
Anna Dobosz - Dobry Start od Poczęcia. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Na platformie Dobry Start od Poczęcia, w zakładce DIAGNOZY, otworzysz dokumenty:
- kwestionariusz sensomotoryczny
- kartę badania SI
- raport z badania i obserwacji
- dietę sensoryczną
- ocenę procesów integracji sensorycznej
Kwestionariusz sensomotoryczny rodzice wypełniają przed planowaną wizytą specjalisty.
Kartę badania SI wypełnia specjalista, po przeprowadzonej konsultacji diagnozującej, wtedy na podstawie obserwacji i przeprowadzonych testów, określa zaburzenia.
Raport z badania i dietę sensoryczną, czyli zalecenia do pracy z dzieckiem w domu otrzymuje rodzic na koncie dziecka, do 7 dni od daty przeprowadzonej konsultacji.
Ocenę procesów integracji sensorycznej otrzymuje rodzic po 6 tygodniach systematycznej pracy z dzieckiem na Sali SI i jest to rzetelna ocena możliwa do wykonania w czasie. Dokumenty rodzic może wydrukować w każdej chwili mając dostęp do platformy i konta dziecka na platformie.
Zaburzenia integracji sensorycznej
Dysfunkcje integracji sensorycznej można podzielić na: zaburzenia modulacji, zaburzenia różnicowania I zaburzenia ruchowe o podłożu sensorycznym.
DOTYK
Dziecko nadwrażliwe może nie tolerować dotyku, unikać bliskości, gier zespołowych, zabaw grupowych, nie lubi malować palcami, unika brudzącego piasku, przeszkadzają mu metki, ubrania, często jest niejadkiem.
Czasem może być też tak, że dziecko jest podwrażliwe, nie reaguje wtedy na dotyk, nie zauważa, że zostało dotknięte, popchnięte, że się skaleczyło dopóki ktoś nie zwróci mu na to uwagi, upuszcza różne rzeczy.
Poszukiwanie bodźców dotykowych: dziecko drapie się, pociera, podwija i opuszcza nogawki i rękawy, fascynuje się różnymi fakturami, uwielbia chodzić boso, taplać się w błocie, ciągle coś żuje i gryzie.
PRZEDSIONEK
Nadwrażliwe dzieci poruszają się niepewnie, często przewracają się, choć na ich drodze nie ma żadnych przeszkód. Boją się wspinać wysoko na placu zabaw, nie lubią wchodzić i schodzić po schodach. Nie potrafią podskakiwać, boją się przeskakiwać przez przeszkody, często cierpią na chorobę lokomocyjną.
Dziecko podwrażliwe może być bierne i statyczne. Może nie zdawać sobie sprawy, że zaraz się przewróci. Przy dostarczeniu mu wrażeń ruchowych wyraźnie się pobudza.
Poszukiwacz przedsionkowy nieustannie dostarcza sobie wrażeń równoważnych: kołysze się, huśta i buja na czym tylko się da, wykonuje gwałtowne ruchy całego ciała, uwielbia samoloty, fikołki, karuzele, drabinki, duże piłki.
PROPRIOCEPCJA
Nadwrażliwość skutkuje usztywnieniem i niewłaściwym skoordynowaniem ruchowym.
Dziecko unika zabaw, które dostarczają mu silnych wrażeń zmysłowych płynących z mięśni i stawów (siłowanie się, noszenie ciężarów, przeciąganie liny itp.). Oprócz tego przejawia trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów potrzebnych do zawiązania butów, zapięcia guzików, posługiwania się nożyczkami, utrzymywania pisaka, kredki czy ołówka.
Podwrażliwość skutkuje nadmierną siłą nacisku, co z kolei prowadzi do niszczenia zabawek, dziurawienia kartek, głośnego odkładania przedmiotów na miejsce.
Poszukujące dziecko uwielbia jak się go przytula, ściska, zawija w ciężką kołdrę. Lubi mocno stukać, rzucać, roztrzaskiwać różne rzeczy, przeciskać się w ciasnych miejscach, skakać itp.
WZROK
Dziecko może być nadwrażliwe – podekscytowane w otoczeniu gdzie jest zbyt dużo dla niego bodźców wzrokowych (kolorów, świateł). Zasłania wtedy oczy, płacze, jest bardzo niespokojne. Takie miejsca to np. centrum handlowe, dyskoteka w przedszkolu, sala zabaw lub pokój wypełniony zbyt wieloma zabawkami.
Rzadziej zdarza się, że dziecko ignoruje bodźce wzrokowe, jest podwrażliwe, nie widzi przeszkód zbliżających się do niego, nie odwraca głowy od jasnego światła.
Dziecko poszukujące bodźców wzrokowych będzie wpatrywało się w jasne, migoczące światła, błyszczące przedmioty, słońce, będzie szukało miejsc gdzie można stymulować wzrok.
SŁUCH
Dziecko nadwrażliwe boi się pewnych dźwięków ciągle zasłania uszy, narzeka na hałas, który innym nie przeszkadza.
Dziecko podwrażliwe ignoruje dźwięki otoczenia, zdaje się nie słuchać, nie zauważać pewnych dźwięków. Uaktywnia się przy głośniejszym hałasie.
Poszukiwacz sensoryczny sam idzie tam, gdzie jest najwięcej hałasu, tłum ludzi, głośna muzyka.
RÓŻNICOWANIE SENSORYCZNE – czyli jak dziecko różnicuje (rozróżnia) docierające do niego bodźce sensoryczne
Dotyk
Dziecko może mieć słabą świadomość swojego ciała, nie umie nazwać części ciała w którą zostało dotknięte czy podać nazwy przedmiotu z zamkniętymi oczami. Niezdarnie się ubiera i ma trudności w zadaniach wymagających manipulacji małymi przedmiotami, np.zapinaniem guzików. Jest mu również trudno ocenić czy jest mu zimno czy gorąco, ocenić czy coś go boli go bardziej czy mniej.
Przedsionek
Dziecko często jest zdezorientowane po obrotach, nie potrafi określić kierunków ani pozycji swojego ciała z zamkniętymi oczami. Czasem nie jest w stanie stwierdzić, czy ma już dosyć ruchu, szczególnie na karuzeli czy huśtawce.
Propriocepcja
Dziecko nie potrafi dostosować siły swoich działań, rzuca piłkę czy kopie za mocno lub za słabo, często niszczy zabawki, przedmioty szkolne, ma problemy z ustawieniem ciała i kończyn podczas ubierania, często wpada na inne dzieci.
Wzrok
Dziecko może mieć trudności z interpretowaniem wyrazu twarzy drugiego człowieka, nie dostrzega różnic między obrazkami, nie wyłapuje szczegółów, niewłaściwie ocenia położenie przedmiotów względem siebie, w szkole ma trudności z różnymi zadaniami wymagającymi właściwego rozróżniania szczegółów np. w zadaniach matematycznych z ciągiem liczb.
Słuch
Dziecko z trudnościami nie rozróżnia wysokości dźwięków, fałszuje przy śpiewaniu, nie słyszy prawidłowo głosek, źle czyta, ma trudności z usłyszeniem nauczyciela w szumie w klasie (uwaga: bardzo podobne problemy mogą mieć dzieci z problemami w przetwarzaniu
słuchowym).
Smak i węch
Dziecko może mieć trudności z rozróżnianiem konkretnych zapachów i smaków. Potrawy są dla niego jednakowe, nie czuje czy są za słone, ostre czy za kwaśne.
Zaburzenia ruchowe o podłożu sensorycznym – czyli trudności w utrzymaniu prawidłowej postawy ciała i poruszaniu się.
U takich dzieci można zdiagnozować dyspraksję, czyli trudności w planowaniu i wykonywaniu ruchu oraz zaburzenia posturalne, takie jak obniżone bądź podwyższone napięcie mięśniowe, trudności w koordynacji ruchowej bądź równowagi.
Anna Dobosz - Dobry Start od Poczęcia. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Dysfunkcje integracji sensorycznej wpływają na:
- uczenie się,
- zachowanie,
- rozwój społeczno-emocjonalny
- rozwój psychofizyczny
Dziecko z tymi problemami może wiedzieć, że niektóre rzeczy jest mu trudniej wykonać niż Innym dzieciom, ale może nie zrozumieć, dlaczego tak jest. Może być ono odbierane jako leniwe, znudzone, bez motywacji. Niektóre dzieci same znajdują sposoby na uniknięcie trudnych dla nich zadań. W takiej sytuacji mogą być odbierane jako uparte i sprawiające kłopoty. Nie znając przyczyny takiego zachowania, rodzice i dzieci mogą się obwiniać. Taka sytuacja sprzyja rozwojowi napięcia w rodzinie, niskiemu poczuciu wartości i bezsilności.
Wobec tego drogi Rodzicu, wspieraj swoje dziecko, przez wykrycie zaburzeń i wprowadzenie diety sensorycznej na platformie Dobry Start od Poczęcia.
W naszym programie obserwujemy dziecko i dzięki analizie dokumentacji jesteśmy w stanie określić ryzyko zaburzeń.
Testy przesiewowe wykonują rodzice wg zaleceń specjalistów, a na diagnozę SI kierowane są dzieci od 3 do 10 roku życia, jeśli wskazują na to informacje z kwestionariusza ogólnorozwojowego i sensomotorycznego. Dzieci do 3 roku życia zapraszamy do fizjoterapeuty i w każdym przypadku wspomagająco stosujemy dietę sensoryczną, czyli wskazówki i zalecenia odpowiednie do wieku i potrzeb dziecka.
W przypadku decyzji o diagnozie SI zostanie w pierwszej kolejności omówiony rozwój dziecka wynikający z wypełnionych dokumentów na platformie, czyli wywiad z rodzicami, niezbędny do wykrycia przyczyn problemów dziecka.
Po pierwszym spotkaniu na Sali SI terapeuta określa nieprawidłowości dostrzeżone przez godzinę obserwacji dziecka. Te informacje zostają przesłane na konto dziecka w programie w postaci raportu z badań. Jeśli terapeuta dostrzeże zaburzenia, zaproponuje 6 tygodni pracy terapeutycznej. W tym czasie przeprowadzi wnikliwą diagnozę, którą rodzic w formie opisowej może w każdej chwili pobrać z konta swojego dziecka na platformie.
W naszym programie Terapeuta przeprowadzający diagnozę obejmuje opieką dziecko w programie Dobry Start od Poczęcia i określa plan dalszych spotkań wprowadzając zalecenia dla dziecka w domu.
Kolejnym krokiem jest trening i terapia cykliczna, jeśli taka jest wskazana. Stosowanie diety sensorycznej jest niezmiernie istotne wobec dzieci do 12 roku życia, kiedy rozwija się układ zmysłowy.
Zdarza się, że już dzieci w 3 roku życia kierujemy na badanie przetwarzania słuchowego. Trening słuchowy traktujemy jako wzmocnienie cyklicznej terapii integracji sensorycznej, którą dziecko zazwyczaj jest objęte.
Serdecznie zapraszamy, zarejestruj się na platformie Dobry Start od Poczęcia i rozpocznij obserwację.
Do zobaczenia
Anna Dobosz i Katarzyna Kajkowska – autorki Teczek Dziecka w programie Dobry Start od Poczęcia